Textielicoon Vlisco gold met zijn agressieve groeistrategie als positieve uitzondering in tijden van crisis. Totdat ebola de kwetsbaarheid van het bedrijf uit Helmond blootlegde. Nu vecht Vlisco voor zijn laatste kans.
Door: Joris Kooiman - 7 april 2017
 |
| Foto; Gert Jan van Rooij |
De sfeer is opgetogen aan de talkshowtafel van Matthijs van Nieuwkerk. Het is 8 april 2014, van economisch herstel is nog nauwelijks sprake. Om tegenwicht te bieden aan de onheilstijding die tv-kijkers dagelijks krijgen voorgeschoteld, heeft De Wereld Draait Door een serie opgetuigd over Nederlandse bedrijven die floreren tijdens de crisis, „dankzij vernunftig en gedurfd ondernemerschap”. Vanavond op het voetstuk: Vlisco.
Het 170 jaar oude textielicoon uit Helmond maakt batikstoffen met exotische motieven – Dutch Wax – in Brabant en verkoopt ze onder de merknamen Vlisco, GTP, Uniwax en Woodin in West-Afrika. Net als veel Nederlandse ondernemingen heeft Vlisco tijdens de crisis last gekregen van hevige concurrentie uit China, legt de aangeschoven columnist Mathijs Bouman uit.
Maar Vlisco’s verdediging is uitzonderlijk: het heeft de aanval gekozen, iets waar andere Nederlandse bedrijven nog iets van kunnen leren volgens de econoom. Bouman: “Ze zeiden: prima, de Chinezen maken het na, dan gaan wij het veel beter maken, veel hipper. En ze hebben ook nog eens het lef gehad zich ten doel te stellen de omzet te verdubbelen. Dus dat zit aan alle kanten gewoon heel lekker.”
Drie jaar en evenzoveel reorganisaties verder vecht Vlisco om overeind te blijven. In 2015, het laatste jaar waarvan de resultaten zijn gepubliceerd, leed het bedrijf met zo’n 2.500 werknemers een verlies van ruim 44 miljoen euro. Vorig jaar heeft geen of onvoldoende herstel gebracht. Om een faillissement te voorkomen, moet Vlisco dit jaar 25 miljoen verdienen, in klinkende munt. Een blik op het laatste jaarverslag – kasstroom 5 miljoen negatief – maakt duidelijk hoe zwaar die opdracht is. Ook de bevriezing van de lonen toont de ernst van de situatie.
Hoe kon het zo misgaan?
Uit gesprekken met betrokkenen, gerechtelijke documenten en jaarverslagen rijst het beeld van een trots bedrijf dat door een combinatie van overmoed, tegenslag en intern conflict in razend tempo zijn ambities ziet verdampen. Grote ambities die gestalte krijgen in 2010, als eigenaar Gamma Holding, een beursgenoteerde verzameling textielbedrijven, zijn kroonjuweel Vlisco onder druk van schuldeisers voor 118 miljoen euro van de hand doet.
Koper is Actis, een Britse private-equitymaatschappij die miljarden heeft geïnvesteerd in Latijns-Amerika, Azië en Afrika. De risico’s in de opkomende markten zijn relatief groot – denk: politieke instabiliteit, valutaschommelingen, corruptie – maar datzelfde geldt voor de rendementen in geval van succes. En met voldoende investeringen ligt het succes voor Vlisco voor het oprapen, denken ze in Londen.
Het enthousiasme is verklaarbaar. Met zijn batikdoeken is Vlisco een begrip en statussymbool in West-Afrikaanse landen als Nigeria, Ghana en Ivoorkust. Typisch Afrikaans, denken westerlingen, wanneer ze op vakantie of zakenreis de kleurige jurken en tassen zien. In werkelijkheid komen de stoffen vaak uit Helmond.
 |
| Foto; Gert Jan van Rooij |
Omzet moest in vijf jaar tijd verdubbelen
En dus is het in 2010 gedaan met de bescheidenheid in Helmond. Een jaar eerder behaalde Vlisco een omzet van bijna 170 miljoen euro. Nieuwe eigenaar Actis wil die in vijf jaar tijd verdubbelen en stelt tientallen miljoenen beschikbaar om dat mogelijk te maken. Ook komt er een nieuw management onder leiding van Hans Ouwendijk, voormalig bestuurder van kledingmerk Mexx (1995-2006).
Ouwendijk (63), die door oud-medewerkers wordt omschreven als optimistisch en energiek, is wat ze een „verandermanager” noemen. Hij komt als het anders moet. Groter vooral. Bij Mexx, in 2014 failliet gegaan, vertienvoudigt de omzet onder Ouwendijks leiding tot meer dan een miljard. De onstuimige groei verleidt het Amerikaanse textielconcern Liz Clairborne om in 2001 omgerekend ruim 300 miljoen euro voor Mexx te betalen. Dat scenario spreekt Actis aan. De Britten zijn van plan Vlisco na een paar jaar weer met een mooie winst te verkopen, zoals dat gaat bij private-equitypartijen.
Volgens de nieuwe eigenaar doet Vlisco echter te weinig om de groei aan te jagen. Een betrokkene vertelt:“Toen Actis Vlisco overnam, had het bedrijf niet eens een marketingafdeling. Ze gooiden hun producten gewoon over een grote muur.”
 |
| Foto; Gert Jan van Rooij |
Ouwendijk brengt daar verandering in. Van een fabriek met een merk moet Vlisco een merk met een fabriek worden, vertelt de nieuwe topman zijn personeel. Om dat voor elkaar te krijgen wordt er een sales- en marketingkantoor uit de grond gestampt. In Amstelveen, want daar is het gemakkelijker om gekwalificeerd personeel te werven dan in Helmond.
 |
| Foto; Gert Jan van Rooij |
De ingrijpendste verandering vindt echter plaats in Helmond. Ouwendijk kondigt een verdubbeling van de productie aan. Er komen nieuwe machines, en in plaats van drie ploegendiensten gaan er voortaan vijf aan de slag. In totaal groeit het personeelsbestand van Vlisco in de vijf jaar na de overname door Actis met zo’n 600 man tot 2.800 werknemers, van wie ongeveer eenderde in Nederland.
Kan Vlisco de batikdoeken wel kwijt?
Grote vraag blijft: kan Vlisco al die batikdoeken wel kwijt? In het begin wel. En nog tegen hogere prijzen ook. De eerste twee jaar onder Ouwendijk stijgt de omzet met zo’n 100 miljoen tot bijna 270 miljoen euro, om vervolgens te stabiliseren. De winstontwikkeling is grilliger – na een snelle stijging in de eerste jaren neemt de winst in 2013 en 2014 weer af – maar het enthousiasme blijft groot: Europa worstelt met de naweeën van de kredietcrisis, Vlisco floreert.
Vanwege de bemoedigende resultaten besluit Actis eind 2013 op zoek te gaan naar een koper, nadat het een jaar eerder al 20 miljoen had teruggevorderd van een lening die het aan Vlisco had verstrekt. Begin 2014 ligt het eerste bod op tafel. Advent, een Amerikaanse private-equitypartij, wil Vlisco voor 340 miljoen overnemen, bijna drie keer zoveel als de Britten er vier jaar eerder voor hebben betaald. Het management van Vlisco heeft kleine plukjes aandelen en ziet wel wat in een verkoop. Maar Actis besluit te wachten op een hoger bod.
Dat blijkt een kapitale vergissing. In de zomer van 2014 begint de olieprijs aan een duikvlucht die de valuta van de grootste afzetmarkt, Nigeria, doet kelderen. Tegelijkertijd raakt West-Afrika in de ban van een dodelijke ebola-epidemie. Het gevolg: de vraag naar Vlisco-stoffen loopt terug.
In 2014 blijkt hoe kwetsbaar het bedrijf is geworden. De productie is veel sneller opgevoerd dan dat de markt stoffen afneemt. Daardoor zijn de voorraden in vier jaar tijd grofweg verdrievoudigd en staan ze nu voor een bedrag van 84 miljoen euro op de balans.
Tegelijkertijd heeft Vlisco voor 103 miljoen aan schulden opgebouwd. Zowel de overname door Actis als de groei is voornamelijk met geleend geld gefinancierd. Er ontstaat een nijpend cashtekort. Bovendien dreigt Vlisco de afspraken met zijn financiers Rabobank en Standard Chartered over de verhouding tussen winst en schuld te schenden. De winst is te klein, de schuld te hoog.
 |
| Foto; Gert Jan van Rooij |
Ebola en de val van de olieprijs komen voor iedereen als een verrassing. Maar betrokkenen vertellen dat er ook tijdens de vette jaren intern al twijfels zijn over de houdbaarheid van het succes, vooral omdat de voorraden zo snel groeien en Chinese namaak steeds populairder wordt in West-Afrika. Ook vormt het verkoopsysteem via handelaren een risico. Doeken wisselen soms wel zes keer van eigenaar voordat ze bij de consument komen. Het kan dus goed zijn dat Vlisco zijn stoffen wel kwijtraakt, maar handelaren ermee blijven zitten. Dan hopen voorraden zich op in de keten en komt de klap pas later in Helmond aan. Een oud-medewerker kijkt terug:
'We zeiden tegen elkaar: als we dit overleven, moeten we er een boek over schrijven'.
In de tweede helft van 2014 is er geen twijfel meer over mogelijk: Vlisco zit zwaar in de problemen. Het bestuur en eigenaar Actis besluiten de groeiambities tijdelijk op te schorten, net als het plan om de onderneming te verkopen. In plaats daarvan gaat Vlisco de productie terugschroeven en zijn voorraden afbouwen door tegen kortingen te verkopen. 120 mensen vliegen eruit. „Het is voor iedereen duidelijk dat verbetering van de kasstroom prioriteit is”, schrijft Ouwendijk op 23 december in een e-mail aan een vertegenwoordiger van Actis.
Tot zover de eensgezindheid in de top. De onenigheid begint als de markt in West-Afrika in 2015 verder verslechtert. Ouwendijk wil de productie niet nog verder verlagen, anders komen de omzet- en winstdoelstellingen voor 2015 in gevaar. Hij is ervan overtuigd dat herstel dichtbij is en dat geplaatste orders ook daadwerkelijk worden afgenomen, wat in 2014 vaak niet zo was. Om aan de vraag te kunnen voldoen moet de productie op peil blijven.
Maar de financieel directeur en de verkoopmanager waarschuwen hun topman dat de verkoopprognoses „volstrekt onrealistisch” zijn. Ouwendijk houdt voet bij stuk. „Geen excuses”, schrijft de topman als verkoopdirecteur Cobus van Rooijen, afkomstig van Heineken en met ervaring in Afrika, oppert dat uitgestelde verkiezingen in Nigeria marktherstel in de weg staan. „Denk out of the box. Veel succes in de brainstorm met je salesteam. Het is pas februari.”
 |
| Foto; Gert Jan van Rooij |
170 JAAR OUD TEXTIELBEDRIJF
Een „good leaver” was Hans Ouwendijk, zo kwam hij bij zijn ontslag in 2015 overeen met Vlisco. Omdat hij officieel in harmonie vertrok, had Ouwendijk recht op 1,5 miljoen euro. Vlisco betaalde echter niet, omdat het in financiële nood zat. De oud-topman ging procederen, en kreeg alsnog zijn geld. Maar nu wil Vlisco dat geld terug. Het verwijt Ouwendijk misleiding door resultaten mooier voor te stellen dan ze waren. De rechter heeft die beschuldiging afgewezen. Vlisco is in hoger beroep gegaan.
In de maanden die volgen nemen de spanningen tussen Ouwendijk en zijn bestuurders toe. Die voelen zich onder druk gezet om tegenover Actis te zwijgen over hun twijfels. In het voorjaar vertrekt de financieel directeur. Een paar maanden later is het de beurt aan Ouwendijk zelf, als Actis bij een analyse van de halfjaarcijfers concludeert dat de financiële crisis bij Vlisco nog veel groter is dan gedacht.
De Britten verwijten Ouwendijk dat hij in eerdere bijeenkomsten de prognoses heeft opgeklopt, een beschuldiging die door Van Rooijen wordt onderschreven maar in een rechtszaak over een vertrekpremie geen stand heeft gehouden. Ook vinden ze dat de topman het merk en de „unieke uitstraling” van Vlisco heeft beschadigd door grote volumes van „gebrekkige kwaliteit” de markt in te drukken, zo valt te lezen in het laatste jaarverslag.
Het ontslag van Ouwendijk betekent het definitieve einde van Vlisco’s groeiambities, die vijf jaar eerder nog door Actis zijn opgetuigd. De nu 69-jarige Brit David Suddens wordt in de zomer van 2015 aangesteld om het bedrijf te saneren. Opnieuw een verandermanager, maar nu een die meer van het snoeien dan van het groeien is. Suddens heeft zijn sporen verdiend bij schoenenmerk Dr. Martens, dat bijna failliet was bij zijn komst en na een stevige sanering in 2014 voor 300 miljoen werd verkocht aan private-equitybedrijf Permira.
Niet groeien, maar snoeien
Ook bij Vlisco grijpt hij in. Zo’n 200 banen verdwijnen in Nederland, bij een volgende ronde in 2016 gaan er nog eens tientallen uit, voornamelijk managers. De productie gaat verder omlaag, zelfs tot onder het niveau van 2010, en Actis stort 26 miljoen bij in de vorm van een aandeelhouderslening om het acute cashtekort te verzachten. Bij de banken bedingt Vlisco een tijdelijke versoepeling van de voorwaarden. Voortaan gaat het niet om omzet, alleen nog maar om cash.
Daarmee zijn de problemen echter niet voorbij, zo blijkt begin dit jaar als Vlisco zich genoodzaakt ziet de salarissen te bevriezen. Het textielbedrijf moet in 2017 25 miljoen euro verdienen, cash, waarvan 15 miljoen om rente- en aflossingsverplichtingen te kunnen voldoen. Anders ontstaat er opnieuw een probleem met de banken. Toch heeft Suddens vertrouwen in een goede afloop. „Dit bedrijf gaat niet failliet.”
Behalve Vlisco-topman Suddens wil geen van de betrokkenen reageren.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten